Een pandrecht is een zekerheidsrecht op roerende zaken of vermogensrechten. Als er meerdere pandrechten op hetzelfde onderpand worden gevestigd, dan heeft het oudste pandrecht in principe de hoogste rang. De Hoge Raad heeft recent geoordeeld dat het mogelijk is om de rangorde van de pandrechten onderling te wijzigen. Voor wat betreft hypotheekrecht staat deze mogelijkheid uitdrukkelijk de wet, maar bij pandrecht is dat niet het geval. Daarom is het goed dat de Hoge Raad hier duidelijkheid over heeft gegeven.
Wat is pandrecht?
Een pandrecht is een vorm van zakelijke zekerheid en kan worden gevestigd op roerende zaken (zoals machines en voorraad) en vermogensrechten (zoals debiteurenvorderingen).
Voor vorderingen geldt dat er een openbaar pandrecht kan worden gevestigd of een stil pandrecht. Een openbaar pandrecht houdt in dat de debiteur van de verpande vordering op de hoogte wordt gesteld van de verpanding. Is dat niet wenselijk, dan kan er worden gekozen voor een stil pandrecht dat niet aan de debiteur wordt medegedeeld.
Hoe wordt een pandrecht op vorderingen gevestigd?
Een openbaar pandrecht kan worden gevestigd door middel van een overeenkomst tussen de pandgever en de pandhouder en mededeling van de verpanding aan de debiteur. Een stil pandrecht kan worden gevestigd door middel van een notariële akte, maar het kan ook worden afgesproken in een gewone overeenkomst. In dat laatste geval moet de overeenkomst nog wel worden geregistreerd bij de Belastingdienst, zodat er achteraf kan worden nagegaan wanneer het pandrecht is gevestigd.
Kun je meerdere pandrechten vestigen op hetzelfde onderpand?
Ja, het is mogelijk om meerdere pandrechten te vestigen op hetzelfde onderpand. Het pandrecht dat als eerste werd gevestigd, heeft dan de hoogste rang. Dat noemen we de prioriteitsregel. Als het onderpand dus niet genoeg opbrengt om alle pandhouders te kunnen betalen, dat gaat de pandhouder met het oudste pandrecht voor. Ook heeft de pandhouder met het oudste pandrecht de regie als het gaat om uitwinning van het pandrecht.
Wat was het probleem in deze zaak?
In de zaak bij de Hoge Raad waren er meerdere pandrechten gevestigd op dezelfde vorderingen. Er was discussie over de rangorde van de pandrechten. De overeenkomsten waarin de pandrechten werden afgesproken, waren op dezelfde dag bij de Belastingdienst geregistreerd zodat deze precies even oud waren. Uit de tekst van de pandaktes bleek echter dat het de bedoeling was om een bepaalde volgorde in de pandrechten aan te brengen. De rangorde van de pandrechten was relevant om te bepalen hoe het geïncasseerde bedrag onder de pandhouders verdeeld moest worden.
Wat was de uitkomst?
Uit de wet volgt dat een ouder pandrecht voorrang heeft boven een jonger pandrecht. Als er dus meerdere pandrechten zijn gevestigd, dan wordt de rangorde bepaald door te kijken naar de volgorde waarop de pandrechten zijn gevestigd. Omdat de pandrechten in dit geval op dezelfde dag zijn gevestigd, hebben deze in principe een gelijke rang. De Hoge Raad oordeelde echter dat partijen onderling kunnen afspreken dat er een andere rangorde geldt. Het is dan wel van belang dat de pandhouder wiens recht in rang wordt verlaagd, met de rangwijziging instemt.
Voor de rangwijziging geldt bovendien hetzelfde vormvoorschrift als voor het vestigen van een pandrecht. De afspraak over rangwijziging moet dus worden vastgelegd in een notariële akte of in een overeenkomst die bij de Belastingdienst wordt geregistreerd.
In deze zaak was er aan alle voorwaarden voldaan en was er dus een geldige rangwijziging.
Advies over pandrecht en rangwijziging
Heeft u meerdere bedrijven met onderlinge vorderingen en wilt u hiervoor een pandrecht afspreken? Gaat u een nieuwe financiering aan bij de bank (herfinanciering) en wilt u weten hoe het zit met de zekerheden? Of heeft u een discussie over uitwinning van uw pandrecht, bijvoorbeeld met de curator? Onze specialisten op het gebied van zekerheden helpen u bij het vestigen van pandrechten, maar ook bij de uitwinning daarvan. Zo zorgen wij ervoor dat uw positie maximaal is gewaarborgd.
Auteur: Inge Tan-Beulen